PL
Chałupa z Budkowic, 1812 r.
Wybudowana w 1812 roku. Na jednej z belek stropowych izby wycięta jest data budowy i napis ”Roku Pańskiego 20 Lipnia 1812 Meister Simon Mikosch Fundator Mates Wollnij”. Chałupa z przelotową sienią, składa się z części gospodarczej po prawej stronie wejścia i izby z komorą po stronie lewej.
W części gospodarczej pierwsze z pomieszczeń przeznaczone było dla konia, w drugiej komorze – dawniej pełniącej funkcję obórki – prezentowane są narzędzia i wyroby koszykarskie, związane z prowadzeniem przez gospodarzy drobnej działalności rzemieślniczej – wyplatanie koszy, kufrów i innych przedmiotów z wikliny.
Po lewej stronie budynku znajduje się duża izba z drewnianą podłogą i niewielka komora do przechowywania drobnych sprzętów gospodarczych. Najciekawszym obiektem w obszernej izbie jest niski trzon pieca chlebowego, jego palenisko znajduje się w kominie znajdującym się w sieni. Duży, nietypowy piec przebudowany prawdopodobnie w pierwszych latach XX wieku, wykorzystywano jako miejsce do spania dla starych gospodarzy. Na ścianie izby, nad oknem bliźniaczym, zawieszono półkę – listwicę, która służyła jako „wystawa” malowanych talerzy, nie używanych na co dzień do spożywania posiłków. Niewielki kredens – polica służył do przechowywania naczyń, przy czym bardziej reprezentacyjne naczynia stawiano na widocznych, górnych półkach. Wśród naczyń używanych w domu na uwagę zasługują garnki kamionkowe tzw. buncloki.
EN
Peasant cottage from Budkowice,1812
It was constructed in 1812. There is a construction date cut on one of the joists and the following inscription: 'This year of our Lord 1812, 20 July, Master Simon Mikosch, Founder Mates Wollnij’. The hut is composed of a utility part on the right side of the hall and a chamber with a larder on the left. The first room in the utility part was designed for a horse, in the second chamber – formerly acting as a little cow barn – at present tools are exhibited and basketry products connected with running small craft activity by the farmers – weaving baskets, chests and other wicker objects.
Even at the end of 19th century, in some old peasant houses there were still floors made of beaten clay, so called pugging even in chambers, but most frequently they were to be met only in larders and halls. From the end of 19th century, floors made of spruce or pine boards – especially in chambers – started to be more and more popular. In larders and halls, stone or brick floors were arranged and from 1930s, cement ones.
The most interesting element of the spacious chamber is a low baking range of the bread oven the hearth to which is located in the chimney. This large, untypical oven, which was rebuilt probably at the very beginning of the 20th century, was used as a sleeping place for older hosts. On the chamber wall, above the double window, a shelf was hung which was used as a sort of display of painted plates that were not used for serving food. A small cupboard (so called polica) was used for storing dishes, however more representative dishes were placed on clearly visible upper shelves. What deserves special attention from among dishes used at home are stoneware pots covered with brown glaze or blue ornamental motifs (so called buncloki). The name of these pots comes from the place where they were made – the town of Bolesławiec, which is Bunzlau in German. They were used for storing milk, cream, honey, lard, etc.
All households had to have bread pans (so called pećki) which were used for shaping bread loaves. Big round pans in the shape of bowls made of straw plaits twined with bast or rope were the most popular ones. On each peasant farm, bread was baked once a week, most frequently on Fridays. The farmer’s wife was the one responsible for baking bread and this activity demanded large skills – proportions of ingredients were important, at all times attention had to be paid to whether the dough rose fine and the oven was properly heated.
DE
Bauernhaus aus Budkowice, 1812
Die Bauernwirtschaft besteht aus einen Haus, Scheune und Schweinestall. Alle Gebäude sind in der Kammkonstruktion gebaut. Das Dach ist mit Stroh bedeckt. Die Bauernwirtschaft ist sehr gut Eingerichtet. Hat alles was eine Bauernwirtschaft brauchte: Ziehbrunnen, Toilette, Mistgrube, Hundebude, Blumen und Gemüsegarten. Auf einen der Balken in der Stube ist das Datum und die Name des Zimmermanns ausgeschnitten: Anno Domini 20. Juli 1812 Meister Simon Mikosch Stifter Mates Wollnij. Das Haus besteht aus zwei Teilen. Wirtschaftsteil besteht aus zwei Kammern (rechte Seite des Eingangs) und Stube (an der linken Seite des Eingangs) und Kammer hinter der Stube. In dem Wirtschaftsteil ist ein sehr kleines Pferdestahl und in der zweiten Kammer sind Werkzeuge und Korbwaren, Truhen und andere Gegenstände aus Korb präsentiert. Der Fuβboden in der Stube war mit aus Fichtenholz oder Kieferholz (Diele) und der Fuβboden in den Flur war aus Stein oder aus Ziegelstein.
Das Interessanteste Gegenstand in der Stube ist der niedrige Schaft der Backofen zum dessen Herd sich im Kamin befindet. Manchmal war der Ofenbank als ein Platz für schlafen genützt. Auf der Wand hängt ein Brett (listwica), auf der man die am schönsten bemalte Täler ausgestellt hat. Zum aufbewahren des Geschirrs diente ein Kredenz (polica). Am häufigsten hat man im Haushalt zum aufbewahren von Milch, Sahne, Honig, Schmalz Steintöpfe benutzt (bunzloki – die Name kommt aus der Stadt wo man die Töpfe gemacht hat – Bunzlau – Bolesławiec). In jedem Haushalt hat man ein mal in der Woche Brot gebacken, darum hatte jede Hauswirtin eine Backform spezial für Brot, man nannte es pecieg.