PL
Kościół z Gręboszowa, 1613 r.
Został wzniesiony przez ewangelików na początku XVII wieku. Fundatorem był ewangelicki baron Cyprian Kottuliński, ówczesny właściciel wsi, który ufundował dzwon do kościoła sygnowany datą 1613 r. Kościół jest zbudowany z modrzewiowych bali w konstrukcji zrębowej, z dostawioną później od zachodu wieżą konstrukcji słupowo-ryglowej. Jeden z czterech zachowanych do dzisiaj na Śląsku Opolskim drewnianych kościołów salowych, tzn. kościołów o typowo ewangelickim rozplanowaniu wnętrza – bez wydzielonego architektonicznie prezbiterium. Do ściany nawy od strony północnej przylega zakrystia i obudowane wejście prowadzące na empory. W 1653 roku kościół został przejęty przez katolików. Stało się to po zakończeniu wojny trzydziestoletniej, zgodnie z potwierdzoną wówczas zasadą: „Cuius regio, eius religio” (czyj kraj, tego religia). Wyznanie panującego obowiązywało także poddanych. Kościół był odnawiany kolejno w latach: 1816, 1854 i 1886. Po wybudowaniu w Gręboszowie nowego kościoła murowanego (1897-1899) kościół drewniany stał się kaplicą cmentarną. Z czasem przestał być użytkowany i już przed II wojną światową był częściowo zrujnowany. W trakcie wojny ówczesny ksiądz wikariusz założył dla młodzieży katolickiej świetlicę pod nazwą „Stary kościół” z siedzibą w tymże drewnianym kościele, co odwlekło proces jego niszczenia.
Obecnie na wyposażenie kościoła składają się zarówno elementy wnętrza kościołów katolickich, jak i ewangelickich. Kościół z Gręboszowa, podobnie jak wiele innych na Śląsku, przechodził zmienne koleje losu, raz będąc w posiadaniu katolików, raz protestantów. Jednak raczej nie zdarzało się, aby przejmujący kościół katolicy lub ewangelicy pozbywali się przedmiotów liturgicznych innego wyznania – najczęściej funkcjonowały one obok siebie, służąc raz katolikom, innym razem protestantom.
Jedynym, oryginalnym elementem wystroju wnętrza, przeniesionym wraz z kościołem, jest późnorenesansowa ambona z początków XVII wieku z polichromia wykonana techniką szablonową. Najważniejszym elementem wyposażenia kościoła jest ołtarz pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej, który do Muzeum został sprowadzony z Groszowic. Ołtarz w całości wykonany z drewna, polichromowany, złocony i srebrzony, zawiera płaskorzeźbione sceny z życia św. Katarzyny. Jak głosi łaciński napis umieszczony na gzymsie wieńczącym, ołtarz został wystawiony w 1632 roku przez Georga Skopka, opolskiego dostojnika kościoła katolickiego.
Stojąca obok ołtarza XVIII-wieczna rzeźba przedstawia św. Jana Nepomucena. Obok figury świętego znajduje się XIX-wieczna loża kolatorska, będąca miejscem honorowym przeznaczonym dla kolatora, czyli opiekuna i dobroczyńcy kościoła.
Na ścianie zachodniej nawy kościoła zawieszone są niezwykle rzadko spotykane epitafia chłopskie z przełomu XVIII i XIX wieku, pochodzące z ewangelickiej kaplicy cmentarnej z Ligoty Górnej k/Kluczborka, wszystkie poświęcone przedwcześnie zmarłym dzieciom. Na ścianach kościoła zawieszono również obrazy olejne i oleodruki, m.in. wizerunek św. Katarzyny, patronki kościoła z Gręboszowa oraz XIX wieczną drogę krzyżową
W zakrystii znajduje się szafa na paramenty kościelne (przedmioty służące do celów liturgicznych) oraz szafa ubraniowa, obie bogato dekorowane malarskim ornamentem roślinnym.
Kościół otoczony jest drewnianym ogrodzeniem z bramą główną usytuowaną naprzeciwko wejścia do wieży oraz bramką boczną naprzeciwko wejścia bocznego. Wokół świątyni rozlokowane są mogiły, prezentujące dawne formy nagrobków, występujących na wiejskich cmentarzach Śląska Opolskiego. Mogiły obsadzone są barwinkiem i bluszczem. Przy nich znajdują się zabytkowe żeliwne płotki z różnymi formami żeliwnych krzyży, kopie dawnych krzyży drewnianych oraz oryginalne nagrobki kamienne z cmentarza ewangelickiego z Ligoty Dolnej.
EN
Church from Gręboszów, 1613
It was built by Protestants at the beginning of 17th century. A Protestant baron Cyprian Kottuliński, the owner of the village at that time, who founded a bell for the church signed with the date 1613, was its founder. The church is constructed of larch logs as log structure and it has a tower constructed as post and beam structure which was placed next to it on the western side in the later time. It is one of four wooden aisleless (single nave) churches, that is ones with a plan of the interior typical of Protestant churches – without an architecturally separated presbytery, preserved until now on the area of Opole Silesia. A sacristy and an added entrance leading to the matronea adjoin the nave wall from the northern side. In 1653 the church was taken over by the Catholics. It took place after the Thirty Years’ War (1628 – 1648) was over in accordance with the rule confirmed at that time:
'Cuius regio, eius religio’ (’Whose realm, his religion’). The religion of the ruler dictated the religion of the ruled. The church was renovated successively in the following years: 1816, 1854 and 1886.
After a new brick church was constructed in Gręboszów in the years 1897 – 1899, the wooden church became a cemetery chapel. It ceased to be used with time and even before
II World War it was partially ruined. During the war, the assistant curate at that time established a common room for the Catholic youth called 'Old Church’ with a seat in this particular wooden church and it postponed its destruction.
At present, church equipment is composed of interior elements of both churches Catholic and Protestant ones. The church from Gręboszów, similarly to many others on the area of Silesia, went through a lot of vicissitudes, once being in Catholic hands and on other times in Protestant ones. However, it rather never happened that either the Catholics or the Protestants taking a church over, disposed of liturgical objects of the other religion. They most frequently existed next to each other, once being used by the Catholics and once by the Protestants.
The only genuine element of the interior décor transferred together with the church is a late Renaissance pulpit from the beginning of 17th century with a polychrome made with the use of patron technique.
The most important element of church equipment is the altar dedicated to St. Catherine of Alexandria which was brought to the Museum from Groszowice. The entire altar is made of wood, decorated with polychrome, gold and silver plated, there are low reliefs with scenes from the life of St. Catherine. As an inscription in Latin placed on the cornice crowning the wall says, the altar was made in 1632 by Georg Skopek, a dignitary of the Catholic church.
The 18th-century sculpture standing next to the altar depicts St. John Nepomucene, patron saint of confessors and the drowning, who as the legend says was condemned to death by drowning for refusal to betray the seal of confession. Next to the figure of the saint, there is a post of honour, a separated seating place for a 'collator’, that is a guardian or a benefactor of the church.
On the wall of the west nave of the church, there are extraordinarily rarely encountered peasant epitaphs from the turn of 19th century, which come from the Protestant cemetery chapel in Ligota Górna near Kluczbork. They are all devoted to prematurely deceased children. On the church walls, there are also oil paintings and chromolithographs, among others a portrait of St. Catherine, a patron saint of the church in Gręboszów, as well as a 19th-century Way of the Cross.
In the sacristy, there is a cupboard for objects used for liturgical purposes and a wardrobe. They are both decorated with a painted floral pattern.
The church is surrounded by a wooden fence with the main gate located opposite the entrance to the tower, as well as a side gate opposite the side entrance. Around the temple, tombs are located which present former types of headstones occurring on village cemeteries of Opole Silesia. The tombs are planted round by periwinkle and ivy. Near the tombs, there are antique cast iron fences with various types of cast iron crosses, replicas of different old wooden crosses, as well as original headstones from the Protestant cemetery in Ligota Dolna.
DE
Kirche aus Gręboszów, 1613
Die Holzkirche wurde gebaut von Protestanten 1613. Der Stifter war ein evangelischer Freiherr- Cyprian Kotuliński, damalige Dorfeigentümer. Die Kirche ist eine von vier die das typische für evangelische Kirchen Innenausstattung ohne Abgeteilten Presbyterium haben. Es gibt auch Sakristei. 1653 wurde die Kirche von Katholiken übernommen. Gleich den Prinzip „Cuius regio –eius religio“ „ wessen Gebiet, dessen Religio“. Jeder Untertan musste an das Glauben an was der Herrscher geglaubt hat.
Die Kirche war im Jahre 1816, 1854, 1886 erneuert. Nach dem man eine neue Kirche in Gręboszów gebaut diente diese Kirche als eine Friedhofkapelle. Nach einiger Zeit war die Kirche nicht mehr benutzt daraufhin war die Kirche vor den 2.Weltkrieg teilweise eine Ruine. In der Zwischenkriegszeit entstand dort ein Katholisches Kulturraum. Die Initiative kam von einen Vikar der mit der Jugend guten Kontakt aufgenommen hat. Die Ausstattung der Kirche sind wohl Elemente aus Katholischenkirche als auch einer Evangelischenkirche. Die Kirche aus Gręboszów war wie vielen andere in Schlesien mal katholisch mal evangelisch. Aber es war selten des die Protestanten oder Katholiken gleich nach einen Veränderung die wichtigen Gegenstände (gebraucht bei der Liturgie) rausgeworfen haben.
Die einzige Originale Element der Ausstattung ist die Kanzel (Anfang des 18. Jh.). Das wichtigste Element der Ausstattung der Kirche ist das Altar. Es zeigt die Lebensgeschichte der Heiligen Katharina aus Alexandrien. Das Altar ist aus Holz gemacht, vergoldet und versilbert. Es gibt eine Anschrift in Latein –das der Altar vom Georg Skopek , einen Oppelner Katholischer Würdenträger gestiftet war.
Neben an steht eine Skulptur des Hl. Johann Nepomuk, der Patron von Beichtväter und Ertrinkenden. Laut der Legende, die zur Heiligsprechung des Johannes von Nepomuk führte, entsprang sein Streit mit dem König nicht dem kirchenpolitischen Konflikt, sondern seiner Weigerung, das Beichtgeheimnis zu brechen. Demnach habe der Priester dem König nicht preisgeben wollen, was dessen von Wenzel der Untreue verdächtigte Frau ihm anvertraut habe. Deshalb habe Wenzel ihn foltern und anschlieβend von der Prager Karlsbrücke ins Wasser stürzen lassen. Neben Johann Nepomuk Skulptur steht eine Loge aus dem 19.Jh. für einen Patronatsherr der Kirche. Gegenüber des Presbyterium hängen, heut schon sehr selten, Epitaphyen, die den kleinen Kindern, die vorzeitig gestorben sind, gewidmet wurden. Auf den Wänden hängen Bilder von Jesus Christus oder Hl. Anna. In der Sakristei steht ein Schrank in dessen sich Sachen befinden die man wehrend der Messe benutzte. Die zwei Schränke sind z.B. mit Pflanzmotiven bemalt. Die Kirche ist von einen Holzzaun umgegeben. Um die Kirche herum sind Grabsteine in die Östliche Richtung aufgestellt. Die Grabmale sind mit traditionellen Pflanzen gepflanzt, es sind auch dekorative Zäune zu sehen, mit Kreutzen aus Gusseisen, Kreutzen aus Holz oder Grabmale aus Stein. Alle Grabmale sind aus einen evangelischen Friedhof aus Ligota Dolna.