Projekty

Projekt „Sensoryczna wieś opolska – gość z dysfunkcją wzroku w muzeum”, realizowany jest w ramach programu „Kultura Dostępna”, dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz budżetu Samorządu Województwa Opolskiego.

Informacje o projekcie

W 2019 roku Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu w partnerstwie z Fundacją „Szansa dla Niewidomych” i Chorągwią Opolską Związku Harcerstwa Polskiego realizuje projekt, którego celem wyrównywanie szans osób niewidomych i słabowidzących w dostępie do kultury.

W ramach zadania przewidujemy opracowanie ścieżki opartej na wykorzystaniu zmysłów dotyku, słuchu, węchu i smaku w interpretacji i prezentacji ekspozycji muzealnej w muzeum na wolnym powietrzu. Jest to projekt o charakterze edukacyjnym dedykowany osobom niewidomym i słabowidzącym oraz „ogólnym” zwiedzającym, mający na celu stworzenie płaszczyzny dla ich wzajemnych relacji (integracja społeczna), w ramach którego zamierzamy:

• zastosować rozwiązania umożliwiające niewidomym samodzielne poruszanie się po ekspozycji muzealnej;
• przeszkolić pracowników oraz wolontariuszy w zakresie tworzenia opisów alternatywnych (audiodeskrypcji);
• przygotować środki dydaktyczne do realizacji zajęć edukacyjnych: termoformowane tyflografiki, ogródek sensoryczny;
• zrealizować zajęcia edukacyjne: studyjne zwiedzanie muzeum, warsztaty hortiterapii (terapii ogrodniczej);
• wydać katalog podsumowujący projekt.

Planowany termin realizacji projektu obejmuje okres od kwietnia do grudnia 2019 roku.

Zadania ujęte w projekcie stanowią kontynuację działań realizowanych w 2018 roku, w ramach projektu „Sensoryczna wieś opolska – gość niepełnosprawny w muzeum” dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz budżetu Samorządu Województwa Opolskiego.

UCZESTNICTWO W ZAJĘCIACH
Chcesz poznać ekspozycję muzealną za pomocą zmysłu dotyku, słuchu, węchu i smaku?
Chcesz poznać nowych ludzi?
Zapraszamy do uczestnictwa w spotkaniach edukacyjnych dedykowanych 10-osobowym grupom turystów z dysfunkcją wzroku oraz “ogólnym” zwiedzającym, w ramach których uczestnicy zwiedzą ekspozycję muzealną oraz wezmą udział w warsztatach ogrodniczych.

Terminarz

• maj – zakładanie przydomowego ogródka: 2.05.2019
• czerwiec – zajęcia edukacyjne (zwiedzanie skansenu, zajęcia ogrodnicze w przydomowym ogródku): 3.06.2019, 10.06.2019, 17.06.2019, 24.06.2019
• wrzesień – zajęcia edukacyjne (zwiedzanie skansenu, zajęcia ogrodnicze w przydomowym ogródku): 9.09.2019, 16.09.2019, 23.09.2019, 30.09.2019
• listopad – spotkanie podsumowujące projekt: 9.11.2019

Zapisy
Zgłoszenie uczestnictwa należy przesłać na adres e-mail: opole@szansadlaniewidomych.org,
lub zgłosić telefonicznie pod numerem telefonu: +48 692 451 051 (można wysłać wiadomość tekstową SMS).

Udział w zajęciach jest bezpłatny.

Podsumowanie projektu

Łącznie projektem objęto 164 uczestników wydarzeń kulturalnych (dzieci, młodzież i osoby dorosłe). W miesiącach czerwcu i wrześniu, w ramach projektu, zrealizowano 8 jednodniowych zajęć edukacyjnych. W jednym 4-godzinnym spotkaniu uczestniczyło od 9 do 23 osób, w tym osoby z dysfunkcją wzroku oraz „ogólni” zwiedzający. Podczas zajęć wykorzystano kompensacją sensoryczną, polegającą na zastąpieniu funkcji wzroku poprzez pozostałe zmysły tj. dotyk, słuch, węch i smak Uczestnictwo w zadaniach realizowanych w ramach projektu było nieodpłatne. Ścieżka edukacyjna (studyjne zwiedzanie muzeum z wykorzystaniem tyflografik) jest dostępna dla turystów także po zakończeniu projektu.

Sensoryczna wieś opolska – katalog projektu edukacyjnego (16 MB, PDF)

Opis projektu: Utworzenie Stobrawskiego Centrum Przyrody i Techniki „BORSUK” (227 KB, PDF)

W niedzielę, 13 października miało miejsce otwarcie wystawy “Enklawa. Osada herrnhutów w Gnadenfeld – Pawłowiczkach”.
Na wystawę zapraszamy do 15 grudnia 2019 – w tym czasie będzie organizowane także oprowadzanie kuratorskie. Rezerwacja terminu: 077 474 30 21 w. 121.

O wystawie
Wystawa zorganizowana w Muzeum Wsi Opolskiej pt. Enklawa. Osada herrnhutów w Gnadenfeld – Pawłowiczkach jest próbą przedstawienia historii osady w Gnadenfeld (obecnie Pawłowiczki) na terenie powiatu Kędzierzyńsko-Kozielskiego.
Na wystawie przedstawione zostaną początki osady, specyficzne zasady życia religijnego i społeczno-gospodarczego, a także zwyczaje wspólnoty, która przez niemal 170 lat była elementem krajobrazu kulturowego Śląska Opolskiego, stanowiąc na jego tle wyróżniającą się „wyspę” – enklawę.
Wprawdzie herrnhutom osiadłym na Śląsku poświęcono wiele artykułów i książek, jednak są to głównie teksty niemieckojęzyczne, dlatego dzieje tej osobliwej i wyjątkowej wspólnoty są w Polsce i na samym Śląsku mało znane.
Zajmując się historią wsi śląskiej, Muzeum Wsi Opolskiej nie mogło nie spróbować podjąć się próby przybliżenia szerszemu ogółowi dziejów tej niezwykle ciekawej miejscowości i ludzi, którzy w niej mieszkali.
Już sama nazwa „herrnhuci” brzmi obco i jest dla większości niejasna. Tymczasem niemal wszyscy znają musztardę sarepską, nie wiedząc, że jest ona „wynalazkiem” herrnhutów. Ten rodzaj musztardy powstał z odmiany gorczycy wyhodowanej w okolicach Astrachania. Tam, ponad 2 tysiące kilometrów od swojej głównej siedziby w Herrnhut, członkowie wspólnoty założyli w 1765 roku miejscowość, którą nazwali Sarepta. W tej okolicy uprawiano specjalną odmianę gorczycy, która dała początek słynnej musztardzie.

Herrnhuci, czyli kto?
Określenie wspólnoty pochodzi od nazwy miejscowości położonej na Górnych Łużycach, w Saksonii (około 30 km od Zgorzelca), która dała początek całemu ruchowi – Herrnhut, co znaczy „Straż Pańska” (górnołuż. Ochranow). W 1722 roku powstała tam „na surowym korzeniu”, czyli w miejscu dotąd niezamieszkałym, miejscowość dla uchodźców protestanckich z Moraw. Ten region dał też drugą, zamienną nazwę ruchu, mianowicie „bracia morawscy” (ang. Moravian Brothers).
W XVIII wieku Łużyce, które stały się pierwszym miejscem osiedlenia protestanckich uchodźców religijnych, były regionem w dużej mierze protestanckim, otwartym dla uciekinierów, także z pobliskiego Śląska i Moraw, znajdujących się wówczas pod władaniem katolickiej Austrii Habsburgów.
Muzeum otrzymało dotację z programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pn. Wspieranie działań muzealnych. Dofinansowanie dotyczy przygotowania wystawy „Enklawa. Osada herrnhutów w Gnadenfeld – Pawłowiczkach”. Mecenasem zadania jest także Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego, uzupełniający dofinansowanie zadania.

Apteka
W Pawłowiczkach znajduje się najstarsza na Górnym Śląsku wiejska apteka. W 1796 roku postawiono budynek, w którym nieprzerwanie od ponad 220 lat działa apteka, dziś nazwana “Pod Miłorzębem”.

Barok
Gnadenfeld, choć nigdy nie uzyskało praw miejskich, planowane było jak małe miasto – z centralnym placem i ulicami przecinającymi się pod kątem prostym. Ważniejsze budynki były piętrowe, z łamanymi (mansardowymi) dachami, w stylu barokowym, nazywanym też “barokiem herrnhuckim”.

Budownictwo
Gnadenfeld, choć nigdy nie uzyskało praw miejskich, planowane było jak małe miasto – z centralnym placem i ulicami przecinającymi się pod kątem prostym. Ważniejsze budynki były piętrowe, z łamanymi (mansardowymi) dachami, w stylu barokowym, nazywanym też “barokiem herrnhuckim”.

Musztarda
Nazwa „herrnhuci” brzmi obco i jest dla większości niejasna, tymczasem niemal wszyscy znają musztardę sarepską, nie wiedząc przy tym, że jest ona „wynalazkiem” herrnhutów. Ten rodzaj musztardy powstał z odmiany gorczycy wyhodowanej w okolicach Wołgogradu i Astrachania. Tam, ponad 2 tysiące kilometrów od swojej głównej siedziby w Herrnhut, członkowie wspólnoty założyli w 1765 roku miejscowość, którą nazwali Sarepta. Rozwijano tam uprawę bawełny, tytoniu, jak też specjalnej odmiany gorczycy, która dała początek słynnej MUSZTARDZIE  SAREPSKIEJ.

Straż ogniowa
Straż ogniowa powstała w Gnadenfeld już pod koniec XVIII wieku i była jedną z najstarszych wiejskich jednostek. Ratowała przed ogniem nie tylko osadę, ale też sąsiednie miejscowości.  Pierwszą, dużą próbę ogniową straż przeszła w styczniu 1785 roku wieczorem, gdy w sąsiednim  Gościęcinie wybuchł wielki pożar.
Na głównym placu osady, na wprost wejść do Sali, zbudowano ceglany zbiornik przeciwpożarowy, zasilany deszczówką spływającą z dachów Sali i sąsiednich budynków. Na zbiorniku postawiono pomnik żołnierzy poległych w I wojnie światowej, dziś z popiersiem Adama Mickiewicza. Do dziś w podstawie pomnika widoczne są dwa otwory do mocowania węży strażackich.

Strój
Surowe zasady herrnhutów widoczne były także w ubiorze. Kobiety w czasie uroczystości kościelnych nosiły strój zwany kościelnym, na który składała się czarna sukienka, duża jasna chusta zakładana na ramiona oraz biały czepek. Kolor wstążek czepka wskazywał, czy była to dziewczynka (jasnoczerwone), panna (jasnoczerwone), mężatka (niebieskie) lub wdowa (białe).

Szkoła
Nauczanie i wychowanie były we wspólnocie ważniejsze niż sukcesy gospodarcze, a edukacja uchodziła za honorowy obowiązek.
Dzieci podlegały obowiązkowi szkolnemu od 8. do 16. roku życia. Z zasad równości płci wynikał TEN SAM PROGRAM NAUCZANIA obowiązujący dziewczęta i chłopców, zaś z reguły rozdzielności płci – OSOBNE BUDYNKI, w których uczono chłopców i dziewczęta. Do przedmiotów nauczanych w szkole należały religia, czytanie, ortografia, pisanie listu, liczenie, geometria, łacina, francuski, historia, geografia, historia naturalna (przyroda), śpiew.

Płyta CD
Już jest! Świeża, jeszcze ciepła płyta z muzyką herrnhutów. Opracowana muzycznie i nagrana przez zespół Zaginione Archiwum. Związana z wystawą Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu pt. “Enklawa. Osada herrnhutów w Gnadenfeld-Pawłowiczkach”.

Katalog wystawy: Enklawa. Osada herrnhutów w Gnadenfeld – Pawłowiczkach (2,8 MB, PDF)

Miło nam poinformować, że Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu jest uczestnikiem projektu “O!polskie muzea – aplikacja mobilna”, który otrzymał dofinansowanie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na lata 2019 – 2020. Aplikacja będzie bezpłatna dla użytkowników, a jej celem jest popularyzacja dziedzictwa kulturowego z wykorzystaniem nowych technologii.

Koordynatorem projektu jest Muzeum Polskiej Piosenki w Opolu.

Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego na lata 2014-2020, Konkurs nr RPOP.03.02.02-IP.03-16-001/18 realizuje inwestycję, której przedmiotem jest jest budynek magazynowo-warsztatowy wraz z pracownią konserwatorską znajdujący się na terenie Muzeum.

Projekt realizowany jest pod nazwą: „Termomodernizacja i zmiana źródła ciepła na OZE w budynku magazynowo-warsztatowym Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu”.

Całe zadanie podzielone zostało na dwa etapy:

Etap I obejmuje:
Opracowanie dokumentacji projektowej.
Termin zakończenia I etapu – do 30-04-2019 r.

Etap II obejmuje:
Wykonanie robót budowlanych: termomodernizacji i zmiany źródła ciepła na OZE w budynku magazynowo-warsztatowym.
Termin zakończenia II etapu – do 31-10-2019 r.

Działanie realizowane jest w ramach zadania pn. „Remont drewnianego spichlerza dworskiego wraz z aranżacją wnętrza na potrzeby ekspozycyjne” dzięki dofinansowaniu ze środków Ministerstwa Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego w ramach programu INFRASTRUKTURA KULTURY 2018 oraz budżetu Samorządu Województwa Opolskiego.

W ramach tego dwuletniego zadania zaplanowano remont drewnianego spichlerza dworskiego z miejscowości Sławięcice, znajdującego się na ekspozycji przestrzennej Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu. Wytypowany obiekt stanowi bardzo ważny przykład architektury ludowej z terenów Opolszczyzny. W efekcie remontu i konserwacji pojawi się potencjał przestrzenny wewnątrz obiektu do wykorzystania na cele wystawiennicze, lecz przede wszystkim poprawi się stan techniczny tego największego drewnianego budynku w Muzeum.

Prace budowlane przeprowadzone zostaną dwuetapowo. Na rok 2018 zaplanowane są działania projektowe i formalne, związane z rozpoczęciem prac budowlanych oraz stabilizacja konstrukcyjna spichlerza. W 2019 nastąpi naprawa dachu wraz z wymianą gontowego pokrycia. W roku przyszłym parter spichlerza otrzyma także nowe wyposażenie ekspozycyjne w postaci ścianek modułowych i gablot.

Po zakończeniu działania ten przepiękny spichlerz zostanie włączony do eksploatacji dydaktycznej i wystawienniczej.

Szanowni Państwo!

Cieszymy się, że w bieżącym roku będziemy realizować siódmą edycję Wojewódzkiego Konkursu Plastyki Obrzędowej i Rękodzieła Artystycznego. W jego ramach odbędą się dwa konkursy: XXX Wojewódzki Konkurs Plastyki Obrzędowej Kroszonki Opolskie 2021 i X Wojewódzki Konkurs Malowania Porcelany oraz dwie stacjonarne wystawy pokonkursowe, poświęcone tematyce zdobienia jaj wielkanocnych i malowaniu porcelany opolskiej, które prezentowane będą w Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu. Jako działania wzmacniające przewidujemy przeprowadzenie darmowych – mobilnych i stacjonarnych – warsztatów dla dorosłych z zakresu malowania opolskiej porcelany. Interesującym efektem naszych działań będzie także zapewne jubileuszowe wydawnictwo  pokonkursowe. Celem projektu jest popularyzacja tradycyjnych elementów dziedzictwa niematerialnego w zakresie plastyki obrzędowej (unikalnej w skali kraju i Europy – wpisanych na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego: umiejętności wykonywania kroszonki opolskiej (2019) oraz pisania pisanek  na Śląsku Opolskim (2020) a także wytworów innych tradycyjnych technik zdobienia jaj wielkanocnych: oklejania sitowiem, trawienia kwasem) oraz unikalnej umiejętności przenoszenia wzoru z kroszonki na opolską malowaną porcelanę (wpisanej na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego w 2019 roku). W tym celu wykonane zostaną instruktażowe filmy przedstawiające poszczególne umiejętności, które zostaną zamieszczone na stronie internetowej muzeum. W celach promocyjnych wykonane będą trzy wielkie makiety jaj, ulokowane następnie w gminach Tułowice, Strzeleczki i Chrząstowice.

Projekt ten wspiera wysiłki lokalnych społeczności na rzecz zachowania elementów krajobrazu kulturowego Opolszczyzny ze szczególnym uwzględnieniem obszarów wiejskich, zapewnia ochronę tradycji i dziedzictwa kulturowego, promuje opolską wieś i jej bogactwo kulturowe.

Warsztaty w ramach działań wzmacniających XXVIII Wojewódzki Konkurs Plastyki Obrzędowej „Kroszonki Opolskie 2019”

W terminie od 2 lutego do 11 marca 2019 roku pracownicy Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu przy współpracy członków Oddziału Opolskiego Stowarzyszenia Twórców Ludowych przeprowadzili bezpłatne zajęcia warsztatowe ze zdobienia jaj wielkanocnych. Działania te były skierowane zarówno do dzieci jak i osób dorosłych i miały charakter stacjonarny oraz mobilny. Odbywały się w Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu, w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjalnych oraz w domach kultury na terenie województwa opolskiego. Uczestnicy uczyli się zdobienia jaj techniką rytowniczą (drapanie) oraz przy użyciu kwasu z kapusty kiszonej lub octu. Łącznie w 40 zajęciach uczestniczyło ponad 1300 osób.

Wojewódzki Konkurs Plastyki Obrzędowej „Kroszonki Opolskie 2019”

W dniach 15 i 16 marca 2019 roku odbyła się XXVIII edycja Wojewódzkiego Konkursu Plastyki Obrzędowej „Kroszonki Opolskie 2019”, zorganizowanego przez Muzeum Wsi Opolskiej, Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego i Oddział Opolski Stowarzyszenia Twórców Ludowych. W dniu 15 marca w przewodzie konkursowym brały udział dzieci i młodzież. Każde z dzieci przyniosło jedną pracę wykonaną w domu a drugą ozdobiło na miejscu. W tym roku pojawiła się znacznie większa liczba uczestników w tej kategorii – 77 osób (w 2018 roku – 60 osób). 16 marca miał miejsce konkurs dla osób dorosłych (powyżej 16 roku życia). Każdy z uczestników był zobowiązany do przyniesienia dwóch prac wykonanych w domu oraz do ozdobienia jednego jaja w trakcie przewodu konkursowego. W zmaganiach wzięło udział 75 osób dorosłych. Łącznie w konkursie uczestniczyły 152 osoby.W konkursie brali udział twórcy zdobiący jajka technikami tradycyjnymi: rytowniczą, batikową, oklejania sitowiem, trawienia kwasem a także nowszą – obszywania tkaninami i pasmanterią.

Większość z wykonanych przez uczestników konkursu prac stanowią kroszonki czyli jajka zdobione techniką rytowniczą. Polega ona na wyskrobywaniu ornamentu przy użyciu ostrego narzędzia (najczęściej specjalnego nożyka z odpowiedniej jakościowo stali) na uprzednio zabarwionej skorupce jajka. Do zdobienia najczęściej są używane jajka kurze i gęsie, znacznie rzadziej kacze, ponieważ ich powierzchnia jest śliska. Skorupka powinna być gładka i mieć kolor biały, aby po zastosowaniu barwnika uzyskać jednolitą i intensywną barwę. Wzór wyskrobany na tak przygotowanej powierzchni jest czytelny i dobrze widoczny. Do lat 90. XX w. do zdobienia stosowano przeważnie jajka pełne, uzyskiwane z własnego chowu. Żeby jajko nie sfermentowało, wkłada się je do zimnej wody z dodatkiem soli i gotuje na wolnym ogniu od 1,5 do 3-4 godzin. Zewnętrzna powierzchnia skorupki zostaje odtłuszczona poprzez dolanie do wody środka myjącego. Obecnie większość twórczyń zakupuje gotowe, wypreparowane wydmuszki.

Dawniej do farbowania jaj używano barwników naturalnych. Do najpopularniejszych form barwienia jaj należało zanurzanie ich w wywarze z gotowanych łupin cebuli (cebulanka). W zależności od stopnia intensywności wywaru jajko przybierało kolor od pomarańczowego, przez czerwony aż do ciemnego brązu. Z czasem do farbowania zaczęto używać kolorowych bibuł, z których po wygotowaniu uzyskiwano intensywne i soczyste kolory. Współcześnie do farbowania jaj stosuje się przeważnie barwniki chemiczne. Najczęściej spotykanym  barwnikiem tego typu są farby do tkanin, rozpuszczane w odpowiedniej proporcji w gorącej wodzie. Do farb jako utrwalacz dodaje się ocet. Ornamenty wyryte na zabarwionym w ten sposób jajku są znacznie czystsze i bardziej kontrastowe, niż na powierzchni ufarbowanej w naturalnych barwnikach. Część osób barwi jajka w kolorowych tuszach lub wywarach z kolorowej bibuły, gotowanej w gorącej wodzie. Znacznie rzadziej twórczynie używają barwniki naturalne, chociaż wykorzystanie do barwienia cebulanki stwarza możliwość uzyskania bardzo ciekawego efektu cieniowania.

Do drapania kroszonek skrobania jaj służą nożyki tzw. skrobaki. Nożyki te osadzone jedno lub dwustronnie w drewnianej rączce mają dwa lub cztery ostrza. Są wykonane z odpowiedniej twardości stali, zahartowanej i umiejętnie zaostrzonej. Dwa lub cztery ostrza o różnej grubości i kątach skrawania dają możliwość wykonywania wzorów o zróżnicowanych wymiarach. Niewielka grupa osób (zwłaszcza dzieci) zdobi kroszonki używając usztywnionych nożyków do tapet. Nieliczne twórczynie i twórcy korzystają z wierteł o napędzie elektrycznym. Narzędzie służące do zdobienia trzymane jest w jednej dłoni, jajko natomiast w drugiej, owinięte w szmatkę, chusteczkę higieniczną lub papier o podobnej strukturze – co ułatwia jego uchwycenie. W trakcie wyskrobywania wzoru jajko jest obracane. Podczas pracy należy zwracać uwagę czy jajko nie zaczyna się pocić. Jeżeli pojawią się na nim kropelki wody, to trzeba je odłożyć i poczekać aż ostygnie. tej technice najważniejsze jest skomponowanie wzoru. Zaczyna się od prostych podziałów, które wypełnia się bardzo drobnymi elementami, co w efekcie prowadzi do powstanie przenikających się kompozycji kwiatowych i roślinnych, wypełniających powierzchnię jajka.

Wzór jest tworzony według zasady od szczegółu do ogółu, czyli od rzeczy najmniejszej do największej (od centrum do obrzeży). Sam ornament twórcy wykonują w postaci białych lub cieniowanych wzorów. Cieniowanie znacznie zwiększa atrakcyjność wizualną kroszonki. Współcześnie w ornamentyce opolskich kruszonek występują dwa główne rodzaje motywów: 

• fitomorficzne (roślinne)
• zoomorficzne (zwierzęce)

Zdobnictwo kroszonek zdominowane jest przez wzory roślinne.Występują one przeważnie w postaci stylizowanych wici, kwiatów, liści zapełniających większość powierzchni jajka. Niektóre twórczynie drapią naturalistyczne wzory roślinne, wśród których przeważają róże nawiązujące do tradycyjnego motywu regionalnego – opolskiej róży. Kilka osób zdobi jaja wzorem znikąd-donikąd (nigdzie się nie zaczyna i nie kończy), a wykonane w ten sposób kroszonki mają fantazyjny ornament na całej powierzchni. Najpopularniejszymi motywami zoomorficznymi są baranki, koguty, kury i zajączki – symbole Świąt Wielkanocnych. Oprócz tego spotyka się naturalistyczne przedstawienia jeleni, saren, koni, różnych gatunków ptactwa, motyli. Wśród przedstawień antropomorficznych najczęstszy motyw stanowi Zmartwychwstały Jezus. Niekiedy, zwłaszcza młodsze twórczynie, wydrapują na jajkach przedstawienia sentymentalne np. w postaci serca.

Opolskie kroszonki wyróżniają się także bogactwem zapisywanych na nich krótkich dwu- lub czterowersowych rymowanych tekstów. Okazjonalne wierszyki zamieszczane na kroszonkach, są przeważnie formą wyznania uczuć miłosnych, pełnią niejako funkcję zalotną. Rymowane sentencje w klarowny sposób tłumaczą meandry ludzkich uczuć. Często układają je same kroszonkarki i robią to pod konkretnego adresata. 

Jajko daję tylko temu / Kto jest bliski sercu memu
Byłam i jestem dla Ciebie szczera / Nie przychodź więcej bo mam kawalera
Nie chcę Ciebie chłopcze znać / Bo mnie na lepszego stać
Jajko, jajko malowane i skrobane / Mój kochanek na Wielkanoc je dostanie
Spal listy i wybacz kochanie / To jajko daję Ci na rozstanie
Zniszczy się kroszonka / Utrze się pisanie / Lecz miłość w mym sercu /
Nigdy nie ustanie
Ile gwiazdeczek na niebie / Tyle mam miłości do Ciebie 

Pisanie rozgrzanym woskiem po powierzchni jajka za pomocą specjalnego narzędzia zwanego kiską (patyczek z metalową rynienką – batik lejkowy) lub przy użyciu szpilki osadzonej na drewnianym patyczku (batik szpilkowy), zwane inaczej techniką batikową, to technika wieloetapowa. Należy ona do jednych z najtrudniejszych. Wosk jest stale podgrzewany w metalowym lub ceramicznym naczyniu, po to, aby pozostał w stanie ciekłym. Do pisania używa się wosku naturalnego z niewielkim dodatkiem parafiny. Po pierwszym opisaniu jajo umieszcza się w rozpuszczonym w wodzie barwniku. W odróżnieniu od kroszonek pisanki są barwione na zimno albowiem ciepła woda spowodowałaby rozpłynięcie się wosku uprzednio naniesionego na powierzchnię. Następnie dokonuje się drugiego opisania i zanurzenia w kolejnym barwniku. Czynność powtarzamy kilkukrotnie, aż do momentu nałożenia ostatniego koloru. W przypadku barwników istotne jest zachowanie odpowiedniej kolejności farbowania tzn. rozpoczynamy od koloru najjaśniejszego (żółty) kończąc na najciemniejszym (czarny). Następnie po osuszeniu pisanki za pomocą bawełnianej lub lnianej szmatki, ścieramy wosk z powierzchni jajka używając szmatki rozgrzanej na elektrycznej kuchence, w wyniku czego pojawia się wielobarwna kompozycja. Znacznie bardziej precyzyjne linearne wzory uzyskuje się używając kiski. Umożliwia ona rozrysowanie bardzo skomplikowanych kompozycji geometrycznych, fitomorficznych i zoomorficznych. W tym przypadku pisanie wzorów zaczynamy od zaznaczenia podziału jajka. Narysowanie linii równoległych pozwala na dopełnienie ich dodatkowymi elementami. Na pisankach wydziela się od czterech do dwudziestu czterech pól, które wypełniane są ornamentami. Wykonanie podziałów pionowych, poziomych i trójkątnych umożliwia symetryczne i rytmiczne rozmieszczenie drobnych wzorów. Wśród ornamentów dominują archetypiczne symbole solarne, siły, płodności, życia tj.: jodełki, wiatraczki, spirale, rozety, gwiazdy (słońca), różne formy krzyża, swastyka, ptaki, jelenie, konie, barany, koguty, drzewo życia. W kolorystyce nawiązującej do wzornictwa huculskiego dominują barwy: czerwona, czarna, żółta, brązowa. Znacznie prostsze w formie oraz utrzymane w bardziej jaskrawej kolorystyce są pisanki wzorowane na motywach wołyńskich, wśród których najczęściej są prezentowane rozetki, trójkąty, wiatraczki i jodełki. Część twórczyń do pisania jaj używa szpilki, której jednorazowe pociągnięcie po powierzchni skorupki umożliwia jedynie powstanie prostych wzorów w formie krótszych lub dłuższych odcinków, z których można uzyskać subtelne jodełki, rozetki, kompozycje kwiatowe. 

W trakcie konkursu kilka osób wykonała jajka oklejane sitowiem. Oklejanie sitowiem to technika znana i popularna zwłaszcza na Kurpiach. Na Opolszczyźnie została  rozpropagowana przez twórczynie ludowe, które korzystając z literatury tematu oraz uczestnicząc w różnych warsztatach opanowały tajniki tej techniki. Liczba osób zdobiących jajka rdzeniem sitowia (oklejanki) od kilku lat utrzymuje się na względnie stałym poziomie i wynosi u dorosłych od 5 do 10 osób. Najbardziej pracochłonne i najtrudniejsze w tej technice jest pozyskanie materiału. Sitowie to trawa rosnąca na terenach podmokłych i najlepiej ją zbierać jesienią, na przełomie października i listopada. Do zdobienia wykorzystuje się rdzeń sitowia. Zerwane łodygi przechowuje się nawet po kilka lat. Lekko nawilżony rdzeń staje się giętki i sprężysty, dzięki czemu można go wyginać w różne fantazyjne wzory, najczęściej spiralne lub łukowate. Przesuszony staje się nazbyt kruchy i nie nadaje się do oklejania. Powierzchnię skorupki smaruje się najpierw klejem – najlepiej roślinnym – a następnie układa się nań konfigurację wzorów z sitowia. Uzupełnienie ornamentu stanowią różnobarwne nici wełniane, umieszczane pomiędzy zwojami sitowia. Włóczka jest upychana za pomocą igły lub patyczka. Dawniej używano do tego celu wyłącznie nici czerwonych, zielonych i żółtych – co miało związek z kultem zmarłych na Kurpiach.

Jedną z najstarszych, obok pisania woskiem, technik zdobienia jaj wielkanocnych znanych na Opolszczyźnie jest wytrawianie kwasem. Współcześnie tylko nieliczne twórczynie ozdabiają jajka w ten sposób. Jest to najmniej pracochłonna technika, nie wymagająca od twórców specjalnych umiejętności technicznych. Do zdobienia używa się jajek zabarwionych w farbach do tkanin, barwnikach spożywczych lub w wywarze cebuli. Po powierzchni zafarbowanego jajka ryje się drewnianym zaostrzonym patyczkiem. Patyczek zanurzany jest w płynie, który w trakcie rysowania drewienkiem wzoru trawi powierzchnię jajka. Tradycyjnie jako płyn stosowano substancje naturalne tj. kwas z kiszonej kapusty i kwas z kiszonych ogórków. Z czasem do trawienia zaczęto używać octu, stężonego roztworu kwasku cytrynowego, a także roztworu kwasu solnego. Najlepsze efekty wizualne w postaci wyrazistego wzoru uzyskuje się stosując ostatnią substancję. Jedyna osoba stosująca tą technikę w konkursie w kategorii dorosłych użyła do trawienia soku z kiszonych ogórków. Wszystkie dzieci reprezentujące tą technikę, ozdabiały jajka używając octu.

W konkursie wzięła udział jedna osoba wykonywająca obszywanki. Technika jest znana w okolicach Rudnik i Praszki, należących dawniej do województwa częstochowskiego. W przypadku obszywanek twórczynie na powierzchni jajka umieszczają pończoszkę, na którą naszywają kolorowe cekiny, wstążki i inne ozdoby.

Nagrody wręczono laureatom podczas imprezy plenerowej XLIV Jarmark Wielkanocny w dnu 14 kwietnia 2019 roku. Dyplomy uczestnikom wręczyli dyrektor Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu Jarosław Gałęza oraz prezes Opolskiego Oddziału STL Helena Wojtasik, prezes honorowy Oddziału Opolskiego STL Stefania Topola oraz koordynator projektu Bogdan Jasiński.

Nagrody finansowe dla osób dorosłych oraz nagrody rzeczowe dla dzieci i młodzieży na łączną kwotę 11 000 zł zostały ufundowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

LAUREACI NAGRÓD I WYRÓŻNIEŃ W KONKURSIE “KROSZONKI OPOLSKIE 2019”

DOROŚLI

Nagroda specjalna im. Jerzego Lipki
Grażyna Joszko

I Nagroda
Aneta Bekiesz
Patryk Blania
Halina Jakubowska
Katarzyna Wirzeska

II Nagroda
Mariola Blania
Andrez Grabeus
Andrea Joszko
Adriana Kozyra
Maria Maciak
Helena Wojtasik

III Nagroda
Jadwiga Chromik
Wiesława Grzybowska
Wioleta Obrzud
Monika Raczek
Agnieszka Rosicka
Edyta Szymeczek
Gizela Śmieszek

Wyróżnienie
Zofia Bodzińska
Magdalena Czekała
Gabriela Galeczka
Dorota Garbiec
Rita Gryc
Renata Janik
Sabina Karwat
Gertruda Kleman
Kornelia Klimek
Halina Knosala
Anna Kośna
Patrycja Landas
Łucja Mandalka
Małgorzata Mateja
Agnieszka Okos
Elżbieta Pazur
Zofia Pączek-Kuta
Krystyna Rudzik
Irena Simona
Teresa Sobota
Gabriela Waliczek

NAGRODY OPOLSKIEGO ODDZIAŁU STOWARZYSZENIA TWÓRCÓW LUDOWYCH

Grażyna Czekała
Edeltraud Fornol
Gizela Hylla
Bożena Konieczko
Wanda Onik
Iwona Pissarczyk
Katarzyna Potocka
Ewa Przybył
Irena Zawadzka
Maria Żmija-Glombik

DZIECI I MŁODZIEŻ

I Nagroda
Amelia Brój
Klaudia Czaja
Alicja Mrochen
Julia Przybyła
Dominika Sowa
Julia Świerc
Emilia Trzasko
Emilia Waliczek

II Nagroda
Natalia Baron
Bianka Bartecka
Maja Gerstenberg
Paulina Gricner
Olaf Kandzia
Emilia Kozub
Laura Potocka
Monika Sochor
Magdalena Szczygieł
Jacek Topola

III Nagroda
Emilia Bartecka
Aleksander Hutny
Izabela Guth
Adam Kasperek
Marta Marcinkiewicz
Wiktoria Misiewicz
Daria Ogryzek
Agnieszka Poremba
Julia Puszczewicz
Maja Trasko

Wyróżnienie
Gulia Chodzińska
Marta Czarny
Jagoda Drzewiecka
Anna Hurek
Jagoda Drzewiecka
Paulina Fronckiewicz
Wanesa Kania
Michał Kasperek
Krystian Knosala
Amelia Nowak
Lara Nowak
Aleksandra Poremba
Weronika Radajewska
Wiktoria Sieczko
Karolina Sówka
Aurelia Spallek
Łukasz Szczygieł
Iga Woś 

Wystawa pokonkursowa „Kroszonki Opolskie 2019”

14 kwiecień – 3 czerwiec 2019

W dniu 14.04.2019 roku w spichlerzu z Grudyni Wielkiej podczas imprezy plenerowej XLIV Jarmark Wielkanocny otwarto mobilną wystawę pokonkursową. Na wystawę składają się cztery aluminiowe systemy wystawiennicze, mieszczące po trzy dwustronnie zadrukowane plansze ekspozycyjne PCV, trzy do sześciu gablot z konkursowymi pracami (w zależności od zapotrzebowania partnerów projektu). Tekst został przygotowany przez pracownika MWO Bogdana Jasińskiego, a projekt, skład, wydruk oraz oprawę plastyczną ekspozycji przygotował Marek Krajewski. Wystawie towarzyszył informator przygotowany przez Bogdana Jasińskiego. Ekspozycja była prezentowana w sześciu ośrodkach na terenie Opolszczyzny: Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu (14.04-02.06.2019), Tułowickim Ośrodku Kultury w Tułowicach (05.06-23.06.2019), w Łubiańskim Ośrodku Kultury w Łubnianach (24.06-07.07.2019), świetlicy wiejskiej w Dańcu (08.07-04-21.07.2019), sali spotkań w Kielczy (22.07-04.08.2019) świetlicy wiejskiej w Obrowcu (05.08-04-18.08.2019). Wystawie towarzyszyły informator i prezentacja multimedialna.

VIII Wojewódzki Konkurs Malowania Porcelany

Wszystkich chętnych zapraszamy do udziału w konkursie malowania porcelany opolskiej. To jedyna tego typu impreza na terenie województwa opolskiego. Organizator zapewnia materiały niezbędne do uczestnictwa w przewodzie konkursowym: porcelanę i farby naszkliwne. Konkurs malowania porcelany składa się z dwóch wydarzeń: przewodu konkursowego i wystawy pokonkursowej. Konkurs odbędzie się 27.08 2019 roku w siedzibie Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu. Przewód przeprowadzany jest w godzinach od 9.00 do 16.00. W trakcie imprezy zorganizowany zostanie poczęstunek dla uczestników. Podczas zdawania pracy konkursowej każdy z uczestników otrzyma zaproszenie do udziału w uroczystym ogłoszeniu wyników. Wykonane prace zostaną wypalone w muzealnym piecu ceramicznym a następnie ocenione przez komisję konkursową.Wręczenie nagród i otwarcie wystawy pokonkursowej będzie miało miejsce w trakcie imprezy plenerowej VII Święto Plonów – Targi Miodów 29.09.2019 roku. Wystawa mobilna będzie prezentowana w Opolu oraz czterech innych ośrodkach w terminie do 16.12.2019 roku Do wystawy dołączona będzie prezentacja multimedialna i informator.

Zapraszamy do udziału w konkursie!

Bezpłatne zajęcia z malowania porcelany opolskiej!

Uprzejmie informujemy, że Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu organizuje dla osób dorosłych bezpłatne warsztaty malowania porcelany opolskiej. Są to działania wzmacniające VIII Wojewódzki Konkurs Malowania Porcelany organizowany w ramach IV Wojewódzkiego Konkursu Plastyki Obrzędowej i Rękodzieła Artystycznego, prowadzone przez twórczynie z Oddziału Opolskiego STL (uznane zdobniczki porcelany). Zajęcia odbędą się w terminach 9-11, 16-18 oraz 23-26 sierpnia 2019 roku w godzinach od 9.00 do 13.00, w siedzibie Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu (starym budynku administracyjnym). Uczestnicy zobowiązani są do przyniesienia naczyń porcelanowych, organizator zapewnia przygotowane farby naszkliwne, stalówki z obsadkami, pomieszczenia do przeprowadzenia zajęć. Wszystkich chętnych prosimy o kontakt z p. Bogdanem Jasińskim: tel. 77 457 2349, 606355 549 email: bogdan.jasinski@muzeumwsiopolskiej.pl

Warsztaty wzmacniające VIII Wojewódzki Konkurs Malowania Porcelany 

W bieżącym roku po raz kolejny zorganizowano bezpłatne kursy malowania porcelany prowadzone przez twórczynie ludowe: Małgorzatę Mateję, Stefanię Topolę i Agnieszkę Okos. Odbywały się one w Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu. W trakcie 9 warsztatów (9-11, 16-18, 23-25.08.2019) uczestnicy zapoznali się z podstawami techniki wykonywania zdobienia porcelany, podstawowymi informacjami na temat surowców i narzędzi  oraz techniki wypału ozdobionej porcelany. Każdy z uczestników zobowiązany był do przyniesienia naczyń ze sobą. Za organizację zajęć (narzędzia, farby oraz możliwość wypalenia wykonanych prac) odpowiadali pracownicy muzeum i twórcy ludowi. Zajęcia te cieszyły się bardzo dużym zainteresowaniem. Ogółem we wszystkich warsztatach wzięło udział 150 osób.

VIII Wojewódzki Konkurs Malowania Porcelany

Konkurs odbył się w dniu 27 sierpnia 2019 roku. Uczestniczyły w nim 33 osoby. Każda osoba losowała zestaw przeznaczony do udekorowania: filiżankę lub kubek ze spodkiem oraz czajnik do herbaty. Uprzednio zakupione farby naszkliwne zostały przygotowane do malowania przez opolskie twórczynie. Po ozdobieniu naczyń i ich wysuszeniu porcelana została załadowana do pieca ceramicznego i wypalona. W dniu 30 sierpnia 2019 roku obradowało jury złożone ze specjalistów oraz śląskich etnografów. Podstawowe kryteria oceny prac stanowiły: układ kompozycji, technika wykonania  i zgodność z tradycyjna ornamentyką.

Jury postanowiło przyznać 4 nagrody i 10 wyróżnień. Nagroda główna po raz pierwszy przypadła jednej z najlepszych i najbardziej uznanych zdobniczek opolskiej porcelany – Małgorzacie Mateji. Na wykonanym przez nią dzbanku, w kompozycji centralnej dominują bardzo wyraźne duże kwiaty w kolorze niebieskim, przy czym środek tworzą trzy kwiaty pomarańczowo-czerwone oplecione wokół kwiatu fioletowego. Ten klasyczny duży wzór nawiązuje do ornamentów z kroszonek wytwarzanych przez twórczynię. Pierwsze miejsce przypadło najmłodszej laureatce tego konkursu Annie Ozimek. W ornamentyce tej twórczyni widoczny jest wpływ matki – zdobniczki Teresy Ozimek. Podobne są wzory jak i efekt fladrowania. Maluje ona jednak zdecydowanie większe i bardziej precyzyjne kwiaty. Całość jest bardzo starannie zakomponowana. Bardzo piękny wzór namalowała na filiżance ze spodkiem Sabina Kurek, zdecydowanie najlepsza kolorystyka spośród opolskich zdobniczek. Na ściankach filiżanki oraz spodku namalowała piękne pastelowe kompozycje dużych niebieskich i pomarańczowo-czerwonych kwiatów. Efekt niepowtarzalnej, pastelowej kolorystyki uzyskuje dzięki nakładaniu na powierzchnię naczynia cienkiej warstwy farby. Warto zwrócić uwagę na świetnie opanowany przez artystkę efekt cieniowania. Pracę Ewy Giemzy charakteryzuje przejrzystość kompozycji, symetryczne rozmieszczenie wzorów. Centrum kompozycji stanowi duży czerwony kwiat, wokół którego rozmieszczone są cztery niebieskie kwiaty, a powyżej nich 4 pomarańczowe.

Wielokrotna laureatka nagrody głównej Teresa Ozimek w tym roku zdobyła wyróżnienie. Twórczyni zrezygnowała z zastosowania ulubionej przez nią techniki fladrowania. W centrum kompozycji namalowała cztery różnobarwne kwiaty, a po ich bokach kilka mniejszych. Niestety nadmiar barwy zielonej sprawił, że całość ornamentu traci na kolorystyce. Ładną wielobarwną kompozycję stworzyła na kubku Agata Mrozowicz. Złożyły się na to: bardzo czytelnie namalowany wielobarwny wzór kwiatowy, szlaczki z dużymi niebieskimi kwiatkami oraz dobre położenie farb. Teresa Orlik umieściła w centralnej kompozycji ornament kwiatowy, począwszy od środkowego kwiatu pomarańczowo-czerwonego, poprzez kwiaty niebieskie, żółte i fioletowe. Przy górnym brzegu naczynia namalowała szlaczek,w którym naprzemiennie przeplatają się niebieskie i czerwone kwiatki. Gertruda Kleman jako jedyna nawiązała do popularnej w drugiej połowie lat 70. XX wieku konwencji malowania na opolskiej porcelanie wzorów jednobarwnych, cieniowanych. Pomalowała kubek w duże symetrycznie rozmieszczone kompozycje kwiatowe w kolorze ciemnobrązowym. Bardzo interesująco prezentuje się praca Ewy Sumlińskiej. Artystka wypracowała własny, bardzo charakterystyczny duży wzór kwiatowy z łódeczkowatym środkiem. Dookoła kompozycji po-prowadzony jest szlaczek z jasnoniebieskich kwiatków i zielonych liści. Jej dzbanek poma-lowany został w piękne, żywe kolory.

Dynamizm oraz niezwykła lekkość ręki jest widoczna w dziełach Aliny Wypchło i Barbary Trąbczyńskiej. Pierwsza z wymienionych twórczyń stworzyła nieco mniej czytelną kompozycję niż zazwyczaj. Zadecydowała o tym zbyt duża ilość elementów w ornamencie. Druga z wymienionych osób centralnie umieściła piękny, duży wzór kwiatowy, powyżej którego znajduje się szlaczek z białych, ciemno i jasnoniebieskich kwiatków z zielonymi listkami. Irena Słaboń należy do najstarszej generacji opolskich zdobniczek porcelany. Tworzy wyraziste, dosyć zwarte, dookolne wzory z dominacją koloru żółtego, czerwonego, pomarańczowego i niebieskiego. Artystka namalowała na kubku ornament zoomorficzny w postaci ptaszków. Grażyna Joszko umieściła na dzbanku bardzo czytelny ornament złożony z wielobarwnych kwiatów oraz kwiatojagód w kolorze różowo-białym i niebiesko-białym. Halina Knosala aa filiżance i spodku namalowała symetrycznie rozmieszczone duże ornamenty złożone z pomarańczowo-czerwonych, niebieskich i biało-pomarańczowych kwiatów otoczonych zielonymi listkami i wiciami roślinnymi.

Nagrody w kwocie 3000 zł zostały ufundowane ze środków finansowych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

LAUREACI NAGRÓD I WYRÓŻNIEŃ W VIII WOJEWÓDZKIM KONKURSIE MALOWANIA PORCELANY

Nagroda główna
Małgorzata Mateja

I Nagroda
Anna Ozimek

II Nagroda
Sabina Kurek

III Nagroda
Ewa Giemza

Wyróżnienie
Grażyna Joszko
Gertruda Kleman
Halina Knosala
Agata Mrozowicz
Teresa Orlik
Teresa Ozimek
Irena Słaboń
Ewa Sumlińska
Barbara Trąbczyńska
Alina Wypchło

Wystawa pokonkursowa

„VIII Wojewódzki Konkurs Malowania Porcelany”

29 wrzesień – 16 grudzień 2019

Mobilna wystawa pokonkursowa została otwarta podczas imprezy plenerowej VI Święto Plonów-Targi Miodu w dniu 29 września 2019 r., w wyremontowanym budynku spichlerza dworskiego ze Sławęcic w Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu. Przed otwarciem wystawy zostały wręczone nagrody dla uczestników konkursu. W uroczystości uczestniczyli Marszałek Województwa Opolskiego Stanisław Rakoczy, dyrektor Muzeum Wsi Opolskiej Jarosław Gałęzi, prezes Oddziału Opolskiego STL Helena Wojtasik oraz koordynator projektu Bogdan Jasiński. Na wystawę składają się cztery aluminiowe systemy wystawiennicze, mieszczące po trzy dwustronnie zadrukowane plansze ekspozycyjne PCV, trzy gabloty z konkursowa porcelaną oraz dekoracje z dwóch L-bannerów z wzorami z porcelany, stanowiące ściankę-tło dla gablot. Tekst został przygotowany przez pracownika MWO Bogdana Jasińskiego, a projekt, skład, wydruk oraz oprawę plastyczną ekspozycji przygotował Marek Krajewski. Wystawie towarzyszył informator przygotowany przez Bogdana Jasińskiego. Ekspozycja była prezentowana w pięciu ośrodkach na terenie Opolszczyzny: Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu (29.09-20.10.2019), Gminnym Ośrodku Kultury w Tarnowie Opolskim (21.10-03.11.2019), w Bibliotece i Centrum Kultury w Kolonowskiem (04.11-17.11.2019), Gminnym Ośrodku Informacji, Kultury i Czytelnictwa w Zębowicach (18.11-04-01.12.2019) i Miejskim Domu Kultury w Oleśnie (02.12.-16.12.2019).